De klimaatcrisis in Nederlandse literatuur

Een wereld van emoties: zo voelt “dat”

Een kudde schapen voelt zich compleet, ook met een schaapje meer of minder. Een eikel uit het eikenbos heeft het gevoel dat hij de grootste boom van allemaal zal worden, de wroetende zwijnen daargelaten. En een donderbui voelt zich woest, wild en heethoofdig, al is het maar voor even. In de bundel van Bette Westera en Sylvia Weve wordt er in de vorm van allerlei gedichtjes uitgewerkt hoe “dat” zich voelt, waarbij elk gedicht een stem geeft aan iets nieuws. De hierbij geïnsinueerde decentralisatie van de mens, wat hieronder verder zal worden uitgewerkt, is een populair concept binnen de ecokritiek. Toch kan de vraag worden opgeworpen in hoeverre Westera en Weve er daadwerkelijk in slagen dit te doen.

Fundamentele dierenrechten?

Wat doe je als je maandenlang je huis nauwelijks uit mag vanwege een pandemie? Voor de Rotterdamse schrijver en acteur Ramsey Nasr is het antwoord op deze vraag: nadenken en schrijven. In het boek De Fundamenten (2021) schrijft hij tijdens de coronacrisis over verschillende politieke, ecologische en existentiële vraagstukken. Het boek gaat over ons verleden en de vraag wat de mensheid heeft gebracht tot het punt waarop we nu zijn. Daarnaast gaat het boek over de toekomst: hoe kunnen we samen en in samenhang met de natuur een zo goed mogelijke toekomst creëren? Het boek gaat dus eigenlijk in op de positie van de mens op aarde. Een belangrijk onderdeel hiervan is de positie die de mens zichzelf toedicht ten opzichte van het dier. Aan de hand van het in 2020 gepubliceerde artikel ‘Dieren lezen in hedendaags proza voor jong en oud. Antropomorfisme versus anthropodenial’ van Wendela de Raat en Sven Vitse onderzoek ik wat voor rol dieren spelen in de Nederlandstalige literatuur en met name in Ramsey Nasrs De Fundamenten.

Hosanna: Aarde, Zon, Bomen en Planeten!

‘[H]oe kan ons die planeet versorg as ons nie mekaar versorg nie / hoe kan ons mekaar versorg as ons nie die planeet  versorg nie?’ (2020: 6). Met deze versregels opent de Zuid-Afrikaanse dichter Antjie Krog haar dichtbundel Broze aarde (2020) of, beter gezegd, met deze versregels opent Krog de mis die zij voor het universum heeft geschreven. De wederkerige relatie tussen de mens en de aarde is op sterven na dood – ze zijn van elkaar losgezongen. De homo sapiens heeft zichzelf op een voetstuk geplaatst en de aarde is het slachtoffer geworden van deze asymmetrische verhouding. In Broze aarde volgt de lezer een mis die niet zal leiden tot de aanbidding van God, maar tot waardering van de aarde. De mens moet, om de relatie met de aarde te herstellen, tot inkeer komen, schuld bekennen en haar antropocentrische houding afwerpen.

Verder lezen? Zie alle artikelen.

Lesmateriaal

Zo onderzoek je klimaatliteratuur als je op de middelbare school zit